Erken emeklilik fırsatı! Sigorta kaydı olmayanlara geriye dönük borçlanma imkanı

Erken emekli olmak isteyen Bağ-Kur'lular için önemli bir adım atılıyor. Esnaf ve sanatkar, vergi mükellefi olduğu tarihten itibaren Bağkur’lu olmak zorunda. Ancak geçmişte vergi mükellefi veya oda sicil kaydı olduğu halde bugün Bağkur’lu yapılmayan çok sayıda esnaf bulunuyor. Bu kapsamdaki esnafa yönelik de çalışma başlatılmış durumda. Eğer yasal düzenleme yapılırsa, geriye dönük borçlanmanın kapısı açılacak ve prim eksiği olan binlerce esnaf emekli olabilecek.

10:22:46 | 2022-09-29

Esnaf ve sanatkar, vergi mükellefi olduğu tarihten itibaren Bağkur’lu olmak zorunda. Vergiden muaf olanların da, esnaf ve sanatkarlar (oda) siciline veya kanunla kurulu meslek kuruluşlarına kayıt tarihinden itibaren Bağkur’lu olması gerekiyor. Daha doğrusu esnaf, yasaya göre; bu tarihlerden itibaren Bağkur’lu sayılıyor. Ancak geçmişte vergi mükellefi veya meslek odasına veya esnaf siciline kayıtlı olduğu halde bugün Bağkur’lu yapılmayan çok sayıda esnaf ve sanatkar mevcut.

SOSYAL GÜVENLİKLERİ YOK

Sigorta kaydı yapılmadığından mağdur olan esnaf ve sanatkarlar yıllardır emekli olmayı ve eksik primlerini tamamlamayı bekliyor. Mağduriyet geriye dönük kayıt ve tescil yaptırılamamasından ileri geliyor. Bunun da nedeni çıkarılan bir yasanın geriye dönük Bağkur tescil ve kaydının önüne geçmiş olması.

4 EKİM 2000’E DİKKAT!

Posta gazetesinden Ekrem Sarısu'nun yazısına göre,esnafın geriye dönük kaydını engelleyen iki tarih söz konusu. Süresi içinde Bağkur’a kayıt ve tescilini yaptırmayanların geriye dönük tescil ve kayıtlarını önleyen ilk yasa 2 Ağustos 2003’te yürürlüğe girdi. 4 Ekim 2000’den önce esnaf ve sanatkar olduğu halde, 4 Ekim 2000’de Bağkur’a kayıt ve tescilini yaptırmayanların sigorta hak ve yükümlülüğünün 4 Ekim 2000’den itibaren başlatılması hüküm altına alındı...

İKİNCİ MİLAT 2008’DE

1 Ekim 2008’de yürürlüğe konan sosyal güvenlik reformu ile Bağkur’a kaydını yaptırmayan esnaf ve sanatkarın sigortalılık hak ve yükümlülüğünün 1 Ekim 2008’den başlatılması hüküm altına alındı. Ancak; 4 Ekim 2000 ile 1 Ekim 2008 arasındaki sürelerin kazanılması için de bir hak verildi...

EMEKLİLİĞİ UZATTI

Asıl sorun, 1 Ekim 2008’den önceki dönemle ilgili. 1 Mayıs 1983’te Gelir Vergisi mükellefi olarak kasaplığa başlayan ve bugüne kadar Bağkur’a kayıt ve tescil yaptırmayan 1964 doğumlu Ali Bey, bugün başvuru yaptığında sigorta hak ve yükümlülüğü 1 Ekim 2008’den başlatılıyor. Ali Bey’in sigortası vergi mükellefi olduğu 1 Mayıs 1983’te başlasaydı çoktan emekli olacaktı. Şimdi, 5400 gün primle 2024’te 60 yaşını dolduracağı tarihte emekli olması mümkün. Bağkur’un 1 Ekim 2008’den önce başlatılmaması, esnafın sosyal güvenlik hakkını elinden alarak mağduriyetine yol açıyor...

EMSAL KARARLAR DA VAR

Yargıtay, açılan bir davada, 2000’den önceki dönemlerin sigortalılığa sayılması yönünde bir karar verdi (Esas: 2009/21-10, Karar: 2009/52). Karar ile 1985-2000 arasında oda, sicil ve vergi kaydı olan ve Bağkur kayıt ve tescil talebi reddedilen kişinin Bağkur tescili sağlandı. Bu durum yüz binlerce Bağkur’luyu umutlandırdı.

Ancak bu karar Anayasa Mahkemesi’nin konuya ilişkin bir iptal kararı üzerine yasal düzenlemenin geç yapılmadığından kaynaklanan kısa süreli yasal boşluk süresince geçerliydi. Bir başka deyişle 8 Ağustos 2001 ile 2 Ağustos 2003 tarihleri arası Bağkur tescil talebinde bulunan ama talepleri reddedilenleri kapsıyordu. Karar Bağkur’a kayıt ve tescil yaptırmayanların tamamını kapsayan emsal bir karar değil. Mağdur Bağkur’lular ancak yasal düzenleme ile geçmişten Bağkur tescillerine imkan sağlanarak sigortalılık sürelerine (primlerine) kavuşabilir.

DEVLETİN KAYBI OLMAZ

Esnaf ve sanatkarlardan süresi içinde Bağkur kaydını yaptırmayanlardan isteyenlere vergi mükellefiyetinin başladığı tarih itibarıyla Bağkur kaydının yapılmasına imkan verilmesi, hak kaybını önleyecektir. Üstelik geriye dönük kayıt ve tescil yaptıran esnaf tüm prim borcunu gecikme zammıyla birlikte ödeyerek emekli olacağından burada SGK ve Hazine’nin kaybı da en aza inecek.

SİGORTA PRİMİNE DESTEK VERİLSİN

Türkiye Esnaf ve Sanatkarları Konfederasyonu (TESK) Genel Başkanı Bendevi Palandöken de esnaf ve sanatkarın taleplerini şöyle dile getirdi. Esnaf ve sanatkarın emekli olması için ödemesi gereken prim sayısı 7 bin 200 güne inmeli. 60 günden fazla prim borcu bulunan esnaf ve sanatkarlarımızın sağlık hizmetlerinden yararlanmalarına ilişkin yapılan süre uzatmaları kalıcı hale getirilmeli.

Esnaf ve sanatkarlarımızın da hastalık ve ayakta tedavi süresinde geçici iş göremezlik ödeneği alabilmeleri için düzenleme yapılmalı. 2000 yılından önce vergi mükellefiyet süreleri bulunanların daha önce SGK’ya sigortalılığı tescil edilmiş olması şartı aranmadan; bu sürelerin sigortalılık süresi olarak değerlendirilmesi sağlanmalı

Esnaf ve sanatkarlarımızın Bağkur sigorta primini mevcut haliyle bile zor öderken asgari ücretteki artışa bağlı olarak yükselen Bağkur primleri ödenemez hale gelmiştir. Esnaf ve sanatkarlarımızın ödedikleri primlere devlet desteği sağlanmalı.:

Emeklilik için prim ödeme gün sayısını ve sigortalılık süresini doldurup yaşı bekleyen esnaf ve sanatkarlarımızın prim ödemeye devam etme şartı isteğe bağlı hale getirilsin veya ödenen primler emekli aylığını artıracak şekilde değerlendirilsin. Öte yandan Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin, emeklilik sisteminde Bağkur ile SSK arasındaki prim farkının giderileceğini açıkladı. Milyonları heyecanlandıran açıklama sonrasında düzenlemenin nasıl olacağı merak ediliyor. Peki bu ne anlama geliyor? Emekli olmak için uygulanan sistemde nasıl bir değişiklik olacak?

SSK’YA GEÇEN ÖNE ÇEKİYOR

Bağkur’lu esnaf ve sanatkarlar yasal mevzuatlar gereği daha uzun süre prim ödemek zorunda kalıyor. Normal şartlarda SSK’lılar için emeklilik tarihi hesaplanırken ilk sigorta başlangıç tarihi esas alınıyor. Bağkur’da ise fiilen prim ödenen güne göre emekli olunuyor. Aynı çalışma şartlarında SSK’lı bir işçi Bağkur’ludan daha erken emekli olabiliyor. İşin daha ilginci, bu fırsattan dolayı Bağkur’lu, bazı durumlarda SSK’ya geçip belli koşulları sağlayarak daha erken emekli olabiliyor.

EŞİTLİK 2048’DE SAĞLANACAKTI

9000 gün prim ödeyen kadın ile aynı primi ödeyen erkek farklı yaşa tabi. Kadın 58 yaşını doldurduğunda emekli olurken, erkek sigortalı 60 yaşını dolduracağı tarihte emekli olabiliyor. Primini en geç 1 Ocak 2036’ya kadar 9000 güne tamamlayamayan Bağkur’luların emekli olacağı yaş haddi primi 9000 güne tamamlama tarihine göre kademeli olarak artıyor ve 1 Ocak 2048’den sonra kadın ve erkeğin emekli olacağı yaş 65 olarak eşitleniyor.

HESAPLAR YENİDEN YAPILACAK

EYT düzenlemesiyle birlikte primlerin eşitlenmesiyle ilgili yeni yasanın çıkması durumunda tüm hesaplar yeniden yapılacak. Hesaplar yeniden yapılırken sigortalı olunan tarihler de baz alınacak. 1999’dan önce sigortalı olan Bağkur’lu ve SSK’lının prim-yaş farkını dün anlatmıştık. Bugün ise 8 Eylül 1999-30 Nisan 2008 arası ve 2008 sonrası prime dikkat çekeceğiz.

ŞARTLAR HER YIL AĞIRLAŞTI

8 Eylül 1999’da yürürlüğe konan 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’yla emeklilik şartları değiştirilerek zorlaştırıldı (özellikle yaş şartıyla). SSK’lıların prim ödeme gün sayısı artırıldı. Bağkur’luların prim gün sayısı artırılmasa da yine de SSK’lılardan daha fazla prim ödemeye devam ediyorlar.

1999-2008 ARASI SİGORTALILIK

İlk defa 8 Eylül 1999 ile 30 Nisan 2008 arasında Bağkur’lu olanların durumu: 8 Eylül 1999’da yürürlüğe konan 4447 sayılı yasa ile emekli olmak için aranan şartlar ağırlaştırılarak sigortalıların emekli olacakları tarih kimi sigortalıda 18 yıla kadar uzatıldı. Bağkur’lularda kadın sigortalının prim gün sayısı 7200 günden 9000 güne çıkartıldı. Erkek Bağkur’lunun primi artırılmamasına karşın hâlâ SSK’lıyla aralarında ciddi fark var.

FARK BU FOTOĞRAFTA DAHA NET

İlk defa 8 Eylül 1999 ile 30 Nisan 2008 arasında sigortalı veya Bağkur’lu olanlardan emekli olmak için;

Kadın ve erkek SSK’lıdan 7000 gün prim aranırken, Bağkur’lu kadın ve erkekte 9000 gün aranıyor. Yani Bağkur’lulardan SSK’lılara nazaran 2000 gün daha fazla prim isteniyor. Yaşta fark yok. Her ikisinde de kadın 58, erkek 60 yaşa tabi. Yaş haddinden emekli olmak için de SSK’lılardan 4500 gün aranırken Bağkurlu’lardan 5400 gün yani 900 gün daha fazla prim aranıyor. Bağkur’lular haklı olarak bu farkın kaldırılmasını istiyorlar. Eğer bu tarihler arasında sigortalı olanlar için bir prim eşitliği sağlanırsa yaş haddi için aranan prim 4500 güne inecek. Normal emeklilikte de aranacak en yüksek prim şartı 7000 gün olacak...

1 MAYIS 2008’DEN SONRAKİ UYGULAMA

Emeklilik şartları açısından, sigortalılar arasında norm ve standart birliği sağlanması amacıyla, reform adı altında 1 Ekim 2008’de 5510 sayılı yasa ile yürürlüğe konan düzenlemeler ile emeklilik şartları yeniden değiştirildi. Bu bağlamda ilk defa 30 Nisan 2008’den sonra (1 Mayıs 2008 den itibaren) sigortalı olanların emekliliği için aranan prim 7000 günden 7200 güne çıkartıldı. Bağkur’luların primi artırılmayıp 9000 günde bırakılsa da yine Bağkur’lulardan emekli olmak için sigortalılara nazaran 1800 gün fazla prim aranmaya devam edildi. Bu da Bağkur’luların haklı yakınmalarına ve primlerinin düşürülme taleplerinin yoğunlaşmasına yol açtı. Bu talebin karşılık bulması halinde, Bağkur’lu için şart tutulan 9000 günlük prim 7000-7200 bandında düşmüş olacak.

ÇÖZÜM İÇİN NE YAPILABİLİR?

Bağkur’lular primlerinin tamamını kendileri ceplerinden ödüyorlar. İş güvenceleri de yok. İşi bozulan esnaf ve sanatkarın geçim derdine düştüğü, hatta işyerini kapattığı sık görülen bir durumdur. Hal böyleyken haklı olarak sigortalı çalışanlardan daha fazla prim ödeyerek emekli olmak istemiyorlar. Zaten primlerini de düzenli ödeyen çok az Bağkur’lu var. Prim borçları genellikle sık sık çıkartılan af kanunlarından yararlanılarak ödeniyor. Çünkü primini düzenli yatıramayan Bağkur’lu bugün için aylık en az 2.232.50 lira prim ödüyor. Primini düzenli ödeyip borcu olmayanlar için ise yüzde 5 indirim yapılıyor (2.120 lira).

Esnaf ve sanatkarın yıllardan beri süren fazla prim ödeme mağduriyetleri, emekli olmak için aranan prim gün sayısının SSK’lılardan aranan prim gün sayısına indirgenmesiyle, yani emekli olmak için Bağkur’lulardan da 9000 gün yerine 7200 gün prim aranması yönünde bir düzenleme ile giderilmiş olur. Nitekim önümüzdeki aralık ayına kadar bitirileceği açıklanan EYT yasa çalışmasına Bağkur’ların prim düzenlemesi de dahil edilerek, yılların kronikleşen problemi giderilir ve seçim öncesi geniş bir kesimde memnuniyet de yaratılmış olur.